Jaarupdate Shelter Medicine 2023-2024: "Gezondheid en Welzijn voor Dieren in Opvangcentra"

Stel je voor: je loopt een dierenopvang binnen, waar tientallen katten en honden je nieuwsgierig aankijken. Deze dieren hebben allemaal één ding gemeen: ze wachten op een nieuwe kans, een nieuw thuis. Maar voordat ze die kans krijgen, hebben ze zorg en aandacht nodig om gezond en gelukkig te zijn én te blijven. Hier is het Shelter Medicine programma van belang voor, een vakgebied dat zich inzet voor de gezondheid en het welzijn van onder andere dieren in opvangcentra. 

Cruciaal voor Opvangdieren 

‘Shelter Medicine is een essentieel veterinair vakgebied dat zich richt op de gezondheid en het welzijn van gezelschapsdieren die in groepen worden gehouden, zoals in de vele dierenopvangcentra in Nederland’, vertelt veterinair specialist in opleiding en onderzoeker Ruth van der Leij. ‘Het actief beheren van de gezondheid van deze dierenpopulaties vereist inzicht in de epidemiologie van infectieziekten en kennis van optimale huisvesting en verzorging in relatie tot stress. Deze kennis is cruciaal om ervoor te zorgen dat de dieren gezond blijven en zo snel mogelijk een nieuwe eigenaar vinden. Dat is waar het bij Shelter Medicine om draait.’ 

Opleiding en Nascholing binnen Shelter Medicine 

Shelter Medicine is een integraal onderdeel van de opleiding diergeneeskunde. Studenten die worden opgeleid als gezelschapsdierenarts, paardenarts of landbouwhuisdierenarts kunnen een basistraining ontvangen vanuit het Shelter Medicine Programma (SMP). Met de invoering van een nieuw curriculum is de verplichte training uitgebreid van één week naar een twee weken durende keuzeweek, specifiek voor aspirant asieldierenartsen. ‘Hiermee blijft het vak Shelter Medicine een vast onderdeel van de Diergeneeskundige opleiding’, vertelt Ruth van der Leij enthousiast.  

Daarnaast biedt het SMP onderwijs over belangrijke thema's zoals geweld tegen dieren en mensen. Een verplicht onderdeel van het curriculum is de 'Cirkel van Geweld', waarin dierenartsen leren geweld tegen dieren te herkennen en hoe zij in deze situaties dienen te handelen. Verder is er een keuzevak Forensische Diergeneeskunde, ontwikkeld in samenwerking met het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), dat uitgebreide training biedt in het vaststellen en bewijzen van geweld tegen dieren. 

Ruth van der Leij licht toe: ‘Een dierenopvang begeleiden vereist specifieke veterinaire kennis. Het SMP biedt nascholing aan asieldierenartsen door middel van het bespreken van casussen uit de dagelijkse praktijk. Daarbij worden ook mogelijke oplossingen aangedragen. Dit vergroot niet alleen ieders kennis, maar ook het collegiale aspect, waardoor asieldierenartsen zich minder geïsoleerd voelen.’ 

Het waarborgen van het welzijn van dieren in opvang vraagt ook om regelmatige nascholing van asielmedewerkers. Stichting DierenLot organiseert halfjaarlijkse nascholingsdagen over hygiëne in samenwerking met het SMP. Vanwege de grote belangstelling worden deze cursussen sinds 2023 drie keer per jaar aangeboden. Daarnaast verzorgt het SMP lezingen op het halfjaarlijkse Landelijk Congres Dierenhulpverlening over nieuwe wetenschappelijke informatie en praktische toepassingen in de dierenopvang. 

Fig. 1: Presentaties gegeven als nascholing via Stichting DierenLot aan medewerkers dierennoodhulp. 

Klinische Hulp en Ondersteuning 

Naast inzet op het gebied van opleiding en nascholing heeft het SMP protocollen ontwikkeld om asieldierenartsen te ondersteunen bij uitbraken van infectieziekten. In gevallen waar protocollen niet voldoende zijn, biedt het SMP begeleidende hulp aan de asieldierenarts. In 2023 bood het SMP een helpende hand bij 30 casuïstieken, waarbij bijna 70 uur werd besteed aan advisering.  

Binnen de aangeboden klinische hulp kwamen twee onderwerpen sterk naar voren:  

- Vaccinaties: vragen over vaccinaties in verband met de aangescherpte Europese regelgeving leidden tot overleg tussen de faculteit Diergeneeskunde, de Koninklijke Maatschappij voor Diergeneeskunde, het ministerie van LNV en de NVWA. Dit overleg resulteerde in een succesvolle aanpak. Vervolgens publiceerde het SMP een artikel over deze nieuwe aanpak in het Tijdschrift voor Diergeneeskunde. 

- Inbeslagnames: kwesties gerelateerd aan grote inbeslagnames bij malafide hondenfokkers, zoals de inbeslagname van 700 honden in Eersel en 118 honden in Deurne. 

Onderzoek en Wetenschappelijke Activiteiten 

Op wetenschappelijk gebied heeft SMP ook verschillende resultaten behaald. In 2022 heeft het SMP samen met zeven Nederlandse asielen een analyse gemaakt van de trends in de opvang van meer dan 74.000 asielkatten over 16 jaar. De resultaten van dit onderzoek zijn in mei 2023 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift PlosOne. Op basis van deze analyse heeft het Vakblad Dierenhulpverlening een beschouwend artikel gepubliceerd over de gesignaleerde ontwikkelingen.
 

Daarbij speelt het SMP een leidende rol in de groeiende Europese aandacht voor Shelter Medicine. Tijdens de jaarlijkse conferentie van de Association of Charity Vets in Cambridge heeft de Nederlandse delegatie onderzoeksgegevens gepresenteerd en samengewerkt met collega's uit verschillende Europese landen zoals Groot-Brittannië, Spanje, Kroatië en Portugal. Deze conferentie markeerde de eerste stappen om Shelter Medicine als Europees veterinair specialisme te ontwikkelen, waarbij het Nederlandse SMP een voortrekkersrol vervult. 

Conclusie 

Shelter Medicine is cruciaal voor het bevorderen van de gezondheid en het welzijn van gezelschapsdieren in opvangcentra. ‘Door uitgebreide opleiding, nascholing en ondersteuning te bieden aan asieldierenartsen en door het doen van wetenschappelijk onderzoek streven we er naar dat minder dieren in een opvangcentrum terechtkomen en dat ze gezond blijven tijdens hun verblijf. Uiteindelijk draagt dit bij aan een snellere herplaatsing en beter welzijn van de dieren. Dat is waar het bij SMP om gaat’, aldus dierenarts en onderzoeker Ruth van der Leij.