Shelter Medicine jaarupdate 2022-2023: 'Een asieldier heeft ook recht op goede zorg en een veilige plek'

Dankzij de steun van de donateurs en partners van Vrienden Diergeneeskunde kunnen we de gezondheid en het welzijn van dieren in opvangcentra verbeteren. In deze jaarupdate nemen we je mee in de ontwikkelingen die mogelijk zijn gemaakt door iedereen die dit project een warm hart toedraagt.

Chronische stress en een verhoogde kans op ziekte: dieren in de asielopvang kunnen hier helaas vaak mee te maken krijgen. Om de gezondheid en het welzijn van asieldieren te verbeteren, werd het Shelter Medicine Programma (SMP) opgezet.   

‘Shelter Medicine’ staat voor het veterinaire vakgebied dat de gezondheid en het welzijn wil bevorderen van gezelschapsdieren die bedrijfsmatig gehouden worden, bijvoorbeeld in dierenopvangcentra. Het medisch begeleiden van deze dieren vergt inzicht in de epidemiologie van de infectieziekten die voor dieren in dierenopvangcentra een gevaar kunnen opleveren. Ook is inzicht en kennis nodig van de optimale huisvesting en verzorging van dieren in opvang om hun gezondheid en welzijn te garanderen.  

Shelter Medicine

Het Shelter Medicine Programma werd eind 2022 afgesloten en heeft veel concrete resultaten opgeleverd. Zo blijft, vertelt projectleider Ruth van der Leij verheugd, het vak ‘Shelter Medicine’ een onderdeel van de diergeneeskundige opleiding, ook in het nieuwe curriculum dat vanaf 2023 is gaan lopen. Diergeneeskundestudenten die als gezelschapsdierenarts, paardenarts of landbouwhuisdierenarts opgeleid worden, kunnen een basistraining vanuit het SMP krijgen. Binnen de opleiding tot dierenarts wordt de kennis vanuit Shelter Medicine ook in andere gebieden gevraagd. Zo geeft het SMP onderwijs over hoe geweld tegen dieren en mensen te herkennen en wat dan te doen, onder meer binnen het vak ‘De Cirkel van Geweld’, een verplicht onderdeel van het curriculum en in het keuzevak ‘Forensische Diergeneeskunde en in het keuzevak Euthanasie waar euthanasie van asieldieren in een werkomgeving als een dierenopvang, wordt besproken. 

Ook op het gebied van nascholing is er het afgelopen jaar veel bereikt. ‘Een dierenopvang is qua veterinaire begeleiding een complex bedrijf waarvoor specialistische kennis nodig is’, vertelt Ruth van der Leij. Tijdens de nascholing wordt kennis geboden en geoefend aan de hand van echte, bestaande problemen. ‘Door de nascholing voelen asieldierenartsen zich ook minder geïsoleerd, omdat ze collega’s spreken die voor dezelfde, soms immense, uitdagingen staan. Ook hebben we nascholing gegeven aan medewerkers van onafhankelijke dierenopvangcentra en dierenambulances. De Stichting DierenLot organiseert halfjaarlijkse nascholingsdagen voor medewerkers binnen de dierenopvang over o.a. hygiëne in hun werk. De nascholingen over dit onderwerp die we vanuit het programma gaven, werden door de cursisten zeer gewaardeerd. En op het halfjaarlijkse Landelijk Congres Dierenhulpverlening verzorgen we twee keer per jaar een lezing over nieuwe wetenschappelijke informatie die beschikbaar is gekomen en het gebruiken van die kennis in de dagelijkse praktijk van de dierennoodhulp.’  

Ondersteuning dierenopvangcentra

Het SMP biedt ook hulp aan asieldierenartsen bij problemen in individuele dierenopvangcentra. Vanuit het SMP zijn ook verschillende protocollen ontwikkeld die asieldierenartsen ondersteunen bij met name uitbraken van infectieuze ziekten. Maar soms is een meer ‘ter plaatse’ aanpak nodig, omdat het protocol niet alle situaties kan omvatten. Dan kunnen asieldierenartsen contact opnemen met het SMP en wordt er overleg gevoerd over de benodigde diagnostiek, hygiënemaatregelen en behandelopties. Ook aanpassingen in de bedrijfsvoering worden dan besproken, samen met de communicatiemogelijkheden in de opvangorganisatie zelf en richting het publiek.    

Zo kreeg het Shelter Medicine Programma in 2022 in totaal 32 casuïstieken voorgelegd. Asielkatten waren 22 keer het onderwerp, in twee gevallen ging het over (asiel)honden en twee cases hadden te maken met slangen en koeien. De overige gevallen betroffen allerlei diersoorten. Van de 32 casuïstieken, betrof het in 15 gevallen infectieuze ziekten. In acht gevallen waren vragen over bedrijfsvoering in een asiel of dierenambulance de reden om contact op te nemen. Drie keer was diermishandeling/verwaarlozing de reden voor het contact.   Qua infectieuze ziekten waren ringworm (dermatofytose) en kattenziekte opnieuw de koplopers met elk vijf gevallen, daarna zijn zowel niesziekte als FeLV-infecties met twee asielen besproken, terwijl ook een geval van kattenlongworm zich aandiende.    

Acht gevallen betroffen de bedrijfsvoering. Vragen over wettelijke verplichtingen waren vijf keer het onderwerp: twee keer bij Identificatie en Registratie (I&R) van hond en kat en drie keer met betrekking tot de verplichte vaccinaties. Ook andere bedrijfsvoering-zaken kwamen aan bod. Zo werden er vragen gesteld over het opzetten van goede pleegzorg voor dieren uit opvang en over geschikte desinfectiemiddelen. De wetgeving die het gebruik van diergeneesmiddelen regelt, is voor dierenopvang-organisaties soms lastig. Het gebruik van antibioticum in relatie tot wetgeving is mede daardoor een belangrijke en terugkerende vraag.     

Niet alleen bij dagelijkse praktijkzaken wordt ondersteuning gevraagd. Beleidsvorming kwam dit jaar ook verschillende keren aan bod: over de verantwoordelijkheid voor de zorg van chronisch zieke dieren in opvang en welke beslissingen daarover genomen moeten worden (wél of niet doorplaatsen naar permanente opvang). Een ander asiel vroeg het SMP om mee te denken over het ontwikkelen van nieuwe protocollen en een meerjarenbeleidsplan. 

Opvangdieren uit het buitenland

Daarnaast, vertelt Van de Leij, heeft SMP het afgelopen jaar ook veel tijd besteed aan het organiseren van hulp aan Oekraïense vluchtelingen en hun huisdieren.  Er is een protocol voor eerstelijns dierenartsen ontwikkeld met informatie over hoe veilig om te kunnen gaan met de aangeboden Oekraïense huisdieren, die mogelijk niet gevaccineerd waren tegen hondsdolheid. Ook zijn de mogelijkheden onderzocht om vaccinaties te doneren aan Oekraïense asielen. Dat is uiteindelijk helaas niet doorgegaan.  

Corona

Tenslotte heeft het SMP ook een rol gespeeld in onderzoek naar de rol van huisdieren in de overdracht van Corona.  Vanuit het SM-programma werd binnen het project gekeken naar asielkatten en de mate waarin deze dieren immuunreacties hadden opgebouwd na contact met SARS-CoV-2. Gelukkig bleken asielkatten zelden geïnfecteerd en was van onderlinge overdracht van dit virus geen sprake. Met deze asielcontacten bleek het in een nieuw onderzoek mogelijk om aan de hand van gegevens van meer dan 74.000 asielkatten die door zeven Nederlandse asielen waren opgevangen gedurende de periode van 2006 – 2021, een uitgebreide analyse te maken van de trends in de opvang van katten in deze zestien jaren. In november 2022 is de concepttekst van het artikel daarover aangeboden aan een wetenschappelijk tijdschrift.      

Het onderzoeksteam wil de partners en donateurs van Shelter Medicine hartelijk bedanken voor de steun. Wil je ook het verschil maken voor dieren in asielopvang? Steun het project 'Een asieldier heeft recht ook op goede zorg'.