Nieuw vaccin tegen dodelijk herpesvirus bij olifanten in de praktijk getest

De Universiteit Utrecht is in samenwerking met Diergaarde Blijdorp, Eindhoven Zoo, DierenPark Amersfoort, Wildlands Adventure Zoo Emmen en ARTIS deze week gestart met het testen van een vaccin om jonge olifanten te beschermen tegen het dodelijke elephant endotheliotropic herpesvirus (EEHV). Dit virus zorgt al jarenlang voor hoge sterftecijfers onder jonge olifanten wereldwijd, zowel in dierentuinen als in het wild. De eerste vaccinaties vonden plaats in Diergaarde Blijdorp, die tevens het stamboek van de Aziatische olifant coördineert in Europa. Het doel van het onderzoek, waarvan de Pairi Daiza Foundation momenteel één van de hoofdsponsors is, is om vast te stellen of vaccinatie een effectieve manier is om jonge olifanten te beschermen.Twintig procent van de Aziatische olifanten geboren in dierentuinen, overlijdt aan de gevolgen van een EEHV-infectie. Ook in het wild zijn er in de afgelopen decennia veel jonge olifanten aan gestorven. In vrijwel alle gevallen gaat het om jonge olifanten, tussen één en tien jaar oud. Onderzoekers van de faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht (dr. Tabitha Hoornweg, dr. Xander de Haan, prof. dr. Victor Rutten) en de oud-dierenarts van Diergaarde Blijdorp (drs. Willem Schaftenaar) onderzoeken of vaccinatie een effectieve manier is om olifanten te beschermen tegen EEHV. Het zijn de eerste olifanten in de Europese Unie die tegen herpes worden gevaccineerd.

Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht blijkt dat jonge olifanten die te weinig antistoffen tegen EEHV hebben, het meeste risico lopen om ernstig ziek te worden. Volwassen olifanten hebben doorgaans voldoende immuniteit opgebouwd, terwijl jonge dieren gedurende hun eerste levensjaar beschikken over antistoffen, die ze van hun moeder kregen. Na deze periode daalt de hoeveelheid antistoffen, waardoor de kans op ziekte en sterfte aanzienlijk toeneemt.Het vaccin dat nu getest gaat worden is ontwikkeld door de onderzoekers van de faculteit Diergeneeskunde. Het bestaat uit een kopie van een eiwitcomplex dat zich aan het oppervlak van het virus bevindt en dat het virus gebruikt om lichaamscellen van de olifant binnen te dringen. Na injectie van het vaccin zal het immuunsysteem afweer opbouwen tegen dit eiwitcomplex. Wanneer het dier daarna besmet wordt met het virus, zullen de aangemaakte antistoffen naar verwachting het virus herkennen en verhinderen dat het schade aan kan richten.In het onderzoek worden in eerste instantie zes olifanten ouder dan vijf jaar gevaccineerd  om de veiligheid van het vaccin te testen. Wanneer deze olifanten geen noemenswaardige bijwerkingen krijgen, zullen aansluitend jongere olifanten, die onvoldoende antistoffen hebben, gevaccineerd worden. Dit biedt mogelijk een definitieve oplossing voor de EEHV-gerelateerde sterfte in dierentuinen.

De ontwikkeling en het testen van het vaccin is mogelijk dankzij de intensieve samenwerking en financiële steun van dierentuinen en organisaties zoals ZOO Planckendael (Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen), de Pairi Daiza Foundation, Diergaarde Blijdorp, de European Association of Zoos and Aquaria, DierenPark Amersfoort Wildlife Fund, de Marjo Hoedemaker Elephant Foundation, Stichting Animales, Stichting Peer Zwart Fonds, een familiefonds, Stichting Abri voor Dieren, Stichting Utrecht Universiteitsfonds, Zoological Center Ramat Gan, de Gravin van Bylandt Stichting, Omarm Olifanten en veel andere (anonieme en/of particuliere) donateurs. Deze gezamenlijke inspanning onderstreept het belang van (internationale) samenwerking in het behoud van bedreigde diersoorten.