Geüpdatet advies voor dierenopvangcentra tijdens Corona crisis, 11 mei 2020

Hoe kun je veilig werken in een opvangcentrum/dierenpension gedurende deze pandemie?

Voor de contacten tussen medewerkers/vrijwilligers onderling en met het publiek zijn een paar regels van groot belang:  

• Een medewerker/vrijwilliger die komt werken of een huisdier-eigenaar die een dier komt brengen, heeft GEEN lichamelijke klachten. Als er wel klachten zijn, dient zo iemand thuis te blijven en niet de opvang/pension te bezoeken.
• Opvangorganisaties en pensions dienen hun werk- en ontvangstruimten voor het publiek zodanig in te richten dat er voor iedereen een 1,5 meter afstand gewaarborgd blijft of er moeten schermen of plastic afscheidingswanden opgehangen worden (zoals in supermarkten). Als een bedrijf hier niet aan kan voldoen, is de deuren sluiten de enige optie.

Kan een kat het SARS-CoV-2 verspreiden?

Recent wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het coronavirus SARS-CoV-2 katten, honden, hamsters en fretten kan infecteren. Uit dagelijkse nieuwberichten horen we meldingen van huisdieren van COVID-patiënten die klinische klachten krijgen, tijgers en leeuwen in een dierentuin die mogelijk besmet zijn geraakt door hun verzorger en een aantal nertsen in twee bontfokkerijen, die via enkele zieke medewerkers geïnfecteerd werden.

In al deze gevallen worden dieren geïnfecteerd door mensen, die het SARS-CoV-2 uitscheiden. Er is geen enkel geval gedocumenteerd waarin een (huis)dier met COVID-19 een gezond mens heeft geïnfecteerd. Daarom gaat men er tot nu toe vanuit dat de rol van huisdieren verwaarloosbaar klein is in de overdracht van het virus naar de mens. 

Hoe verzorg ik verantwoord een net binnengekomen dier?

Van een net in opvang binnengekomen dier is de gezondheidsstatus van de vorige verzorger/eigenaar vaak onbekend. Dit is echter geen reden om nieuwe dieren bij binnenkomst in de opvang te gaan wassen: van overdracht van het coronavirus via de vacht is geen sprake. In opvangcentra en dierenambulances gelden altijd al strikte hygiëneprotocollen en deze dienen dan ook nu verstandig uitgevoerd te worden.

Huisdieren die ter opvang worden aangeboden en contact hebben gehad met een (verdachte) Covid-19 patiënt, behoren tot de groep nieuwe asieldieren waarvan de gezondheidsstatus onbekend is. Deze dieren dienen de vastgestelde 14 dagen in quarantaine door te brengen en kunnen in individuele huisvesting met de gebruikelijke hygiëne-voorschriften verzorgd worden. De algemene hygiënemaatregelen voor omgang met huisdieren, zoals niet in gezicht laten likken en tussen de verzorging van twee verschillende dieren opnieuw handen wassen met water en zeep, volstaan.

Honden van een (verdachte) Covid-19 patiënt, kunnen aan de lijn uitgelaten worden en diens poep hoort opgeruimd te worden.

Mochten deze asieldieren (uit een (mogelijke) COVID-19-omgeving) echter plots onverklaarbare ziekteverschijnselen vertonen (vooral ademhalings-, maag- en darmklachten), dan dient de bedrijfsdierenarts ingelicht te worden. De asielmedewerkers gebruiken dan bij de verzorging van dit dier uit voorzorg wegwerp-handschoenen, plastic schort, spatbril en chirurgisch mondneusmasker.

Kunnen wij nog poezen/katers terugroepen voor sterilisatie/castratie?

Ja, zolang jouw dierenarts nog deze handeling uitvoert is het belangrijk om alle primaire processen doorgang te laten vinden om problemen in de nabije toekomst te voorkomen. Afstemming met je dierenarts is hierbij gewenst. Veilig werken met de beperkte beschikbare middelen moet wel gewaarborgd zijn.

Hoe bepaal ik of ik nog dieren kan aannemen?

Een dier dat in acute nood is en waarvoor geen andere opvang opties zijn, moet aangenomen worden. Maar die verplichting bestaat niet voor dieren die voor verzorging of als afstandsdier worden aangeboden. Deze dieren worden uitsluitend aangenomen als de opvang de juiste zorg kan garanderen.

Houd bijvoorbeeld rekening met een situatie die kan ontstaan als er meerdere van je beroepskrachten uitvallen door ziekte. Belangrijk is om de plaatsing, de doorstroom (medische handelingen in de quarantaine, plaatsing op de site enz.) soepel te laten verlopen en daar de opname op aan te passen. Indien je in jouw opvangcentrum niet veilig kunt werken en daarom een dier niet kunt opnemen, probeer behulpzaam te zijn bij het bedenken van een andere oplossing.

Hoe neem ik fysiek een dier aan?

Vermijd hierbij lichamelijk contact met een ander mens en houd 1,5 meter afstand. Zorg dat een dier altijd in een vervoersmand zit, zodat je het dier niet rechtstreeks van iemand hoeft over te nemen. Laat een kattenmandje ergens neerzetten en neem, indien mogelijk, het handvat eerst af met een alcoholhoudend doekje of een zeepoplossing voor je het mandje oppakt. Een kleine hond kun je met zijn lijn ergens aan vast laten binden en hem daarna overnemen.
Indien lichamelijk contact niet te vermijden is, is het gebruik van beschermende handschoenen aan te raden inclusief een mondmasker. 

In alle gevallen blijft verder grondig handen wassen met zeep of desinfecteren na zo’n verhoogd risicomoment ten zeerste aanbevolen.

Kan ik via de vacht van een dier besmet raken?

Standaard hygiëne is altijd belangrijk in de omgang met dieren. Van een net in opvang binnengekomen dier is de gezondheidsstatus van de vorige verzorger/eigenaar vaak onbekend. Dit is echter geen reden om nieuwe dieren bij binnenkomst in de opvang te gaan wassen: van overdracht van het coronavirus via de vacht is geen sprake.   De kans dat een huisdier  een mens besmet is verwaarloosbaar klein in vergelijking met de kans op besmetting van mens op mens.Handen wassen na contact met het dier is dan nog steeds voldoende. 

Welke beschermende middelen zet ik in als ik de afstand van 1,5 meter naar mensen niet kan waarborgen bij de (medische) zorg voor dieren?

Indien je niet over de juiste beschermende middelen beschikt voer deze zorg dan zelf niet uit, maar laat deze over aan iemand die deze middelen wel heeft. Mocht een handeling in het belang van het dier echt niet te vermijden zijn en de afstand tot een ander mens is kleiner dan 1,5 meter, dan zet je beschermende middelen in. Te denken valt bijvoorbeeld aan het vasthouden van een dier bij het onderzoek en de behandeling door een dierenarts. Zie hieronder bij hoe de middelen te gebruiken. Op dit moment zijn er in de gezondheidszorg zelf te weinig beschermende middelen. Dus gebruik deze zaken alleen indien het echt niet anders kan. Blijf dus nadenken hoe deze situaties te vermijden.   

Hoe gebruik ik de beschermende middelen en wanneer zet ik die in?

Handschoenen en schorten worden zoals altijd ingezet in de opvang en de ambulances bij het verrichten van vuil werk en om overdracht van ziektekiemen te voorkomen, zoals kattenziekte (zieke kittens), ringworm en parvo bij de hond, die minder makkelijk door wassen of reguliere desinfectie van je handen te verwijderen zijn.

Aanvullend in deze omstandigheden:
Alleen als je een situatie die een verhoogd risico op overdracht van het corona-virus niet uit de weg kunt gaan zet je de beschermende middelen in. Bijvoorbeeld als jouw hulp gewenst is bij de behandeling van het dier door een dierenarts of het ondersteuning bieden bij hulpdiensten in een COVID-19 besmette omgeving.

• Het mondmasker.
  Gebruik het masker maximaal 3 uur aaneen en 1-malig; verwissel het eerder als het nat is geworden (hierdoor is de bescherming minder). Raak het masker bij het uitdoen niet aan en voorkom contact met buitenkant van het masker. Was daarna direct de handen met zeep. Je kunt een chirurgisch mondneusmasker gebruiken (deze is niet bedoeld om virussen te weren maar kan wel gebruikt worden als beschermingsmiddel, omdat zij wel enige tijd vochtdruppels tegenhouden). 

  Instructies over het gebruik van mondneusmasker lees je hier: https://vimeo.com/403728699 

• Wegwerphandschoenen.
  Wissel na elke situatie/afspraak de handschoenen. Trek de handschoenen binnenstebuiten uit, zodat je de mogelijk vervuilde buitenzijde niet aanraakt. Pas handhygiëne toe na uittrekken handschoenen. Voor correct handen wassen, zie hier.
• Voor instructies over het gebruik van handschoenen en mondneusmasker zie hier https://vimeo.com/403724749
• Een schort met lange mouwen (indien niet beschikbaar, dan is een halterschort een veiligalternatief, ook een (dokters)jas met lange mouwen is geschikt, mits deze na gebruik wordt gewassen op 60 graden. Na gebruik uittrekken waarbij de vuile buitenkant naar binnen gevouwen wordt zodat die niet aangeraakt hoeft te worden. Daarna de handen wassen met zeep.  

Biedt mijn gewone bedrijfskleding bescherming tegen Corona?

Bedrijfskleding geeft geen bescherming tegen besmetting met Corona. Overdracht van allerlei soorten micro-organismen (virussen, bacteriën en schimmels) kunnen soms ook via de kleding plaats vinden. Dagelijks wassen van de bedrijfskleding op 60 graden C (en daarna gedroogd in een wasdroger op de heetste stand) is aan te raden tegen een besmetting met ziektekiemen (o.a. ringworm, maar ook het Corona virus).

Wat moet ik doen als een dier (aanvullend) hoestklachten vertoont of (ernstiger) ziek wordt in de quarantaineperiode van het dier (eerste 14 dagen na binnenkomst)?

Neem dan contact op met de dierenarts. Als het dier een onverklaarbare ziekte ontwikkelt en mogelijk in contact is geweest met een persoon die besmet is met COVID-19, dan is dat belangrijk om dit aan de dierenarts te melden. De dierenarts kan dan rekening houden met een eventuele isolatie van het dier. 

Hoe moet ik omgaan met de beperkte hoeveelheden desinfectiemiddelen? Welke invloed heeft dit op mijn werkprocessen?

Voor te desinfecteren hoort eerst de reiniging te zijn uitgevoerd. Voer de reiniging en desinfectie zoveel mogelijk uit zoals dat hoort bij de registratie van de betreffende middelen en zoals beschreven in de bestaande protocollen. Maak gebruik van middelen die geregistreerd zijn voor professioneel gebruik in dierverblijven (zowel voor de opvang van dieren als de dierenambulances). Chloortabletten (4 tabletten op 10 liter water, 5 minuten inwerktijd en goed afspoelen) of alcohol 70-90% (geschikt voor gebruik bij kleine oppervlakte tot een 0,5 m2, 1 minuut inwerktijd, naspoelen niet nodig) zijn hierbij veel gebruikte desinfectiemiddelen. Zeep zorgt ervoor dat de vettige mantel die aan de buitenkant van het virus zit, wordt opgelost, waardoor het geïnactiveerd wordt. Maak in de dierenambulances ook gebruik van de aanwezige watercontainer om je handen met water en zeep te wassen. Desinfectie van je handen is dan minder vaak nodig. Voorkomen is beter dan genezen. Door afstand te houden, alleen uit te rijden als strikt noodzakelijk, alleen die dieren op te nemen die echt onze hulp nodig hebben, worden er minder hokken gebruikt en ruimtes vervuild. Reiniging en aansluitende desinfectie is dan minder nodig. Indien aanwezig kunnen beschermende handschoenen of het inzetten van andere materialen zoals vuilniszakken en oude kranten om iets op te pakken ook ingezet worden, waardoor reiniging en desinfectie beperkt kunnen worden.

Hoe houd ik mijn handen gezond en schoon?

Overdracht van Corona via je handen naar je gezicht is één van de besmettingsmogelijkheden.Regelmatig je handen wassen met zeep is dan ook nog steeds het advies vóór en na ieder contact met mens of dier. Draag geen sieraden om vingers of polsen en houdt je nagels kort.

• Handhygiëne bestaat uit handreiniging of handdesinfectie. Combineren van deze twee technieken wordt afgeraden vanwege de grote belasting voor de huid.
• Handreiniging is het verwijderen van vuil en tijdelijke flora op de handen. Was je handen hiervoor met water en vloeibare zeep zoals beschreven in het stappenplan handreiniging met zeep. Het gebruik van desinfecterende zeep of zeep met chloorhexidine is niet van toegevoegde waarde en droogt handen te veel uit.
• Handdesinfectie is het verminderen van tijdelijke en blijvende flora op de handen. Wrijf de handen hiervoor gedurende 30 seconden in met handalcohol zoals beschreven in het stappenplan handdesinfectie.
• Handverzorging is het regelmatig inwrijven van de handen met een lotion of crème om uitdrogen van de handen tegen te gaan.

Kan ik zomaar een hondenriem pakken die aan de kapstok hangt voor het uitlaten van de dieren?

Op verschillende materialen is COVID-19 nog na enkele uren aangetoond en op een stoffen oppervlak kan Corona tot 2 dagen lang aanwezig blijven. Het is dus verstandig om per dierverzorger een eigen riem te gebruiken. Een alternatief hiervoor is het dagelijks wassen van de stoffen lijnen in de wasmachine en je handen met zeep wassen na het terughangen van de riem.

Eigenaren van huisdieren zijn bezorgd over hoe zij nu voor hun dier moeten zorgen. Wat kan ik hen adviseren?

Verschillende vragen zijn in samenwerking met deskundigen inclusief het RIVM beantwoord en zijn te vinden op onder andere de site van de faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht en de Rijksoverheid. 

Dit document is samengesteld door medewerkers van het Shelter Medicine programma in overleg met bedrijfsdierenartsen van Nederlandse dierenopvangcentra. Dit document dient als hulpmiddel voor de veilige verzorging van asieldieren en is met zorg samengesteld op basis van de meest recente beschikbare (wetenschappelijke) informatie. U kunt aan dit document geen rechten ontlenen. Het Shelter Medicine programma garandeert niet dat de informatie in dit document juist, volledig, bijgewerkt en vrij van schrijffouten is en is niet aansprakelijkheid voor eventuele schade en kosten, van welke aard ook, die ontstaan door het gebruik van dit document. Verwijzingen in dit document naar websites van derden zijn uitsluitend ter informatie opgenomen zonder verantwoordelijk of aansprakelijk voor de inhoud en het functioneren van deze websites.